Đề cương ôn thi X-quang năm 2022

Giới thiệu và tóm tắt tài liệu

Tên tài liệu: Đề cương ôn thi X-quang năm 2022
Phạm vi áp dụng: Dành cho kỹ thuật viên chẩn đoán hình ảnh (X-quang) và nhân viên y tế tham dự kỳ thi tay nghề, sát hạch hoặc đánh giá định kỳ chuyên môn kỹ thuật hình ảnh y học.
Cấu trúc: Gồm 76 câu trắc nghiệm lựa chọn và 75 câu hỏi đúng/sai, bao quát toàn bộ kiến thức chuyên ngành X-quang, giải phẫu hình ảnh, bệnh lý trên phim, quy trình kỹ thuật chụp và an toàn bức xạ.
Mục tiêu: Giúp học viên, kỹ thuật viên ôn tập, hệ thống hóa và củng cố kiến thức thực hành X-quang lâm sàng, đặc biệt phục vụ thi tốt nghiệp và đánh giá tay nghề hằng năm.

1. Nội dung tổng quát của tài liệu

Tài liệu bao gồm 2 phần lớn:

Phần I – Câu hỏi trắc nghiệm chọn đáp án đúng nhất (76 câu)

Bao quát 5 nhóm nội dung chính:

1.1. Kỹ thuật chụp X-quang cơ bản và tư thế chụp chuẩn

• X-quang cột sống cổ, khớp háng, xương đòn, xương cánh tay, cẳng tay, bàn tay, hệ tiết niệu, ngực – phổi – bụng.

• Các góc tia trung tâm trong từng kỹ thuật:

  • Cột sống cổ thẳng: 10–15° về phía đầu.

  • Xương mặt nghiêng: tia khu trú 2–3 cm dưới xương gò má.

  • Khớp háng: mặt phẳng lưng tạo với bàn 30–45°.

  • Xương đòn nghiêng: tia chếch 30° từ dưới lên trên đầu.

• Các quy trình: Hirtz, Blondeau, chụp bụng đứng, chụp khuỷu tay nghiêng, bàn tay nghiêng, cổ tay, hệ niệu có hoặc không cản quang.

• Nguyên tắc chuẩn bị người bệnh, điều chỉnh tư thế, chọn điểm khu trú và góc chiếu tia phù hợp.

1.2. Giải phẫu X-quang

• Nhận biết cấu trúc xương, khớp và tạng trên phim:

  • Xương mặt: gồm 14 xương.

  • Cột sống: xác định thân, mỏm gai, khe khớp, đĩa đệm.

  • Thận: nằm sau phúc mạc, thận phải thấp hơn trái ~2 cm do bị gan đè.

  • Độ dày vỏ thận ~12 mm, chiều dài thực quản ~25–30 cm.

• Xác định khe khớp bình thường:

  • Vai: 5 mm – Cổ chân: 3 mm – Khuỷu: 3–4 mm – Bàn ngón tay: 1–2 mm.

• Các xoang cạnh mũi: hàm, trán, sàng, bướm – hình ảnh sáng trên phim do chứa khí.

1.3. Hình ảnh X-quang bệnh lý thường gặp

• Cơ xương khớp:

  • Viêm xương – tủy xương: hủy và tạo xương, màng xương dày, xương chết.

  • Viêm khớp: tràn dịch, hủy xương dưới sụn, hẹp khe khớp.

  • Thoái hóa khớp: gai xương, xơ đặc xương dưới sụn, hẹp khe khớp đối xứng.

  • Gout: hủy bờ xương, nốt mô mềm.

  • Viêm cột sống do lao/vi trùng: xẹp không đều hai bên đĩa đệm, mất vỏ xương.

• Lồng ngực – phổi:

  • Tràn dịch màng phổi: hình đường cong Damoiseau, trung thất đẩy sang bên lành.

  • Tràn khí màng phổi: có khí bất thường trong khoang màng phổi, phổi tăng sáng.

  • Áp xe dưới hoành: vòm hoành cao, hạn chế di động, tràn dịch màng phổi.

• Hệ tiêu hóa – tiết niệu:

  • Dấu hiệu mức nước hơi trong tắc ruột.

  • Hình liềm hơi dưới cơ hoành → thủng tạng rỗng.

  • Thận lớn: do viêm, tắc nghẽn, u.

  • Thận nhỏ hai bên: do viêm cầu thận mạn.

  • Ba chỗ hẹp sinh lý của niệu quản: nối bể thận – bắt chéo động mạch chậu – nối bàng quang.

1.4. Quy trình và chỉ định chẩn đoán

• Niệu đồ tĩnh mạch (IVU): đánh giá hình thể và chức năng thận.

• Chụp hệ niệu không chuẩn bị: phát hiện sỏi, khí bất thường.

• Chống chỉ định chụp có cản quang: suy thận, dị ứng iod, đa u tủy, thai nghén.

• X-quang hệ tiêu hóa: phát hiện liềm hơi, thoát vị hoành, tắc ruột, u ổ bụng.

1.5. Kiến thức bổ trợ – Kiểm soát nhiễm khuẩn

• Phân loại chất thải y tế: lây nhiễm, nguy hại, thông thường, tái chế.

• Rửa tay thường quy (bước 3: chà hai lòng bàn tay, miết mạnh các kẽ ngón).

• Mang khẩu trang y tế, vệ sinh môi trường, xử lý chất thải đúng quy định.

Phần II – Câu hỏi đúng/sai (75 câu)

Bao quát các nhóm:

• Giải phẫu X-quang: sọ, xoang, cột sống, lồng ngực, bụng, hệ niệu.

• Bệnh lý: thoát vị hoành, tràn dịch, viêm khớp, gãy xương, u xương, gout, lao cột sống.

• Nguyên lý chụp: tia X, độ sáng – đậm của phim, cấu trúc xương đặc/xốp, khí – dịch.

• Kỹ thuật và quy trình: chụp Hirtz, Blondeau, phim bụng đứng, IVU, bàn tay nghiêng.

• Kiểm soát nhiễm khuẩn và an toàn: nhiễm khuẩn bệnh viện sau 48h nhập viện, sử dụng khẩu trang đúng, phân loại chất thải, vệ sinh tay.

2. Mục đích và giá trị của tài liệu

• Là tài liệu ôn tập chuẩn hóa cho kỹ thuật viên chẩn đoán hình ảnh trước kỳ thi tay nghề.

• Giúp củng cố các kiến thức cốt lõi về:

  • Giải phẫu và sinh lý hình ảnh.

  • Phân tích bệnh lý trên phim X-quang.

  • Quy trình thực hành an toàn bức xạ.

• Dễ dàng sử dụng làm ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm cho đào tạo hoặc sát hạch nội bộ.

3. Ghi chú

• Nguồn: Biên soạn theo Quy trình kỹ thuật X-quang của Bộ Y tế, kết hợp Thông tư 20/2021/TT-BYT, Thông tư 31/2021/TT-BYT và các tài liệu đào tạo chẩn đoán hình ảnh năm 2020–2022.

• Tài liệu chỉ mang tính chất tham khảo trong đào tạo – ôn thi, không thay thế hướng dẫn chuyên môn chính thức khi thực hành tại cơ sở y tế.